Serat Jayabaya

Besuk yen wis ana kreta tanpa jaran.

Tanah Jawa kalungan wesi.
Prahu mlaku ing dhuwur awang-awang.

Kali ilang kedhunge..
Pasar ilang kumandhang.
Iku tandha yen tekane jaman Jayabaya wis cedhak.

Bumi saya suwe saya mengkeret.
Sekilan bumi dipajeki.


Jaran doyan mangan sambel.

Wong wadon nganggo pakeyan lanang.
Iku tandhane yen wong bakal nemoni wolak-waliking jaman.


Akeh janji ora ditetepi.
Akeh wong wani nglanggar sumpahe dhewe.
Manungsa padha seneng nyalah..

Ora ngendahake hukum Allah.
Barang jahat diangkat-angkat.
Barang suci dibenci.

Akeh manungsa mung ngutamakke dhuwit.
Lali kamanungsan.
Lali kabecikan.

Lali sanak lali kadang.
Akeh bapa lali anak.
Akeh anak wani nglawan ibu.

Nantang bapa.
Sedulur padha cidra.
Kulawarga padha curiga.

Kanca dadi mungsuh.
Akeh manungsa lali asale.
Ukuman Ratu ora adil.

Akeh pangkat sing jahat lan ganjil.
Akeh kelakuan sing ganjil.
Wong apik-apik padha kapencil.


Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin.
Luwih utama ngapusi.

Wegah nyambut gawe.


Kepingin urip mewah.
Ngumbar nafsu angkara murka, nggedhekake duraka.


Wong bener thenger-thenger.
Wong salah bungah.
Wong apik ditampik-tampik.


Wong jahat munggah pangkat.
Wong agung kasinggung.
Wong ala kapuja.


Wong wadon ilang kawirangane.
Wong lanang ilang kaprawirane.
Akeh wong lanang ora duwe bojo..


Akeh wong wadon ora setya marang bojone.
Akeh ibu padha ngedol anake.
Akeh wong wadon ngedol awake.


Akeh wong ijol bebojo.
Wong wadon nunggang jaran.
Wong lanang linggih plangki.

Randha seuang loro.
Prawan seaga lima.
Dhudha pincang laku sembilan uang.


Akeh wong ngedol ngelmu.
Akeh wong ngaku-aku.


Njabane putih njerone dhadhu.
Ngakune suci, nanging sucine palsu.


Akeh bujuk akeh lojo.
Akeh udan salah mangsa.
Akeh prawan tuwa.


Akeh randha nglairake anak.
Akeh jabang bayi lahir nggoleki bapakne.
Agama akeh sing nantang.


Prikamanungsan saya ilang..
Omah suci dibenci.
Omah ala saya dipuja.


Wong wadon lacur ing ngendi-endi..
Akeh laknat.
Akeh pengkianat.


Anak mangan bapak.
Sedulur mangan sedulur..
Kanca dadi mungsuh.


Guru disatru.
Tangga padha curiga.
Kana-kene saya angkara murka.


Sing weruh kebubuhan.
Sing ora weruh ketutuh.


Besuk yen ana peperangan.
Teka saka wetan, kulon, kidul lan lor.
Akeh wong becik saya sengsara.


Wong jahat saya seneng.
Wektu iku akeh dhandhang diunekake kuntul.
Wong salah dianggep bener.


Pengkhianat nikmat.
Durjana saya sempurna..


Wong jahat munggah pangkat.
Wong lugu kebelenggu.
Wong mulya dikunjara..


Sing curang garang.
Sing jujur kojur.


Pedagang akeh sing keplarang..
Wong main akeh sing ndadi..


Akeh barang haram.
Akeh anak haram.


Wong wadon nglamar wong lanang.
Wong lanang ngasorake drajate dhewe.


Akeh barang-barang mlebu luang.
Akeh wong kaliren lan wuda.


Wong tuku ngglenik sing dodol.
Sing dodol akal okol.
Wong golek pangan kaya gabah diinteri.


Sing kebat kliwat.
Sing telah sambat.


Sing gedhe kesasar.
Sing cilik kepleset.


Sing anggak ketunggak.
Sing wedi mati.
Sing nekat mbrekat.


Sing jerih ketindhih.
Sing ngawur makmur..
Sing ngati-ati ngrintih.


Sing ngedan keduman..
Sing waras nggagas.


Wong tani ditaleni..
Wong dora ura-ura.


Ratu ora netepi janji, musna panguwasane.
Bupati dadi rakyat..
Wong cilik dadi priyayi.


Sing mendele dadi gedhe.
Sing jujur kojur..
Akeh omah ing ndhuwur jaran.


Wong mangan wong.
Anak lali bapak.
Wong tuwa lali tuwane.


Pedagang adol barang saya laris.
Bandhane saya ludhes.


Akeh wong mati kaliren ing sisihe pangan.
Akeh wong nyekel bandha nanging uripe sangsara.


Sing edan bisa dandan.
Sing bengkong bisa nggalang gedhong.
Wong waras lan adil uripe nggrantes lan kepencil.


Ana peperangan ing njero.
Timbul amarga para pangkat akeh sing padha salah paham.


Durjana saya ngambra-ambra.
Penjahat saya tambah.
Wong apik saya sengsara.


Akeh wong mati jalaran saka peperangan.

Kebingungan lan kobongan.


Wong bener saya thenger-thenger.
Wong salah saya bungah-bungah.


Akeh bandha musna ora karuan lungane.
Akeh pangkat lan drajat pada minggat ora karuan sababe
Akeh barang-barang haram, akeh bocah haram.


Bejane sing lali, bejane sing eling.
Nanging sauntung-untunge sing lali.
Isih untung sing waspada.


Angkara murka saya ndadi.
Kana-kene saya bingung..


Pedagang akeh alangane.
Akeh buruh nantang juragan.
Juragan dadi umpan..


Sing suwarane seru oleh pengaruh.
Wong pinter diingar-ingar.


Wong ala diuja.
Wong ngerti mangan ati.


Bandha dadi memala.

Pangkat dadi pemikat.


Sing sawenang-wenang rumangsa menang.
Sing ngalah rumangsa kabeh salah.


Ana Bupati saka wong sing asor imane.
Patihe kepala judhi.
Maha menterinya benggol judi


Wong sing atine suci dibenci.
Wong sing jahat lan pinter jilat saya derajat.


Pemerasan saya ndadra.

Maling lungguh wetenge mblenduk.
Pitik angrem saduwure pikulan.


Maling wani nantang sing duwe omah.
Begal pada ndhugal.
Rampok padha keplok-keplok.


Wong momong mitenah sing diemong.
Wong jaga nyolong sing dijaga.
Wong njamin njaluk dijamin.


Akeh wong mendem donga.
Kana-kene rebutan unggul.
Angkara murka ngombro-ombro.


Agama ditantang.
Akeh wong angkara murka.
Nggedhekake duraka.


Ukum agama dilanggar.
Prikamanungsan di-iles-iles.
Kasusilan ditinggal


Akeh wong edan, jahat lan kelangan akal budi..
Wong cilik akeh sing kepencil.
Amarga dadi korbane si jahat sing jajil.


Banjur ana Ratu duwe pengaruh lan duwe prajurit..
Lan duwe prajurit.
Negarane ambane saprawolon.


Tukang mangan suap saya ndadra.
Wong jahat ditampa.
Wong suci dibenci.


Timah dianggep perak.
Emas diarani tembaga.
Dandang dikandakake kuntul.


Wong dosa sentosa.
Wong cilik disalahake.
Wong nganggur kesungkur.


Wong sregep krungkep.
Wong nyengit kesengit.
Buruh mangluh.


Wong sugih krasa wedi.
Wong wedi dadi priyayi.


Senenge wong jahat.
Susahe wong cilik.


Akeh wong dakwa dinakwa.
Tindake manungsa saya kuciwa.


Ratu karo Ratu pada rembugan negara endi sing dipilih lan disenengi.
Hore! Hore!


Wong Jawa kari separo.
Landa-Cina kari sejodho.


Akeh wong ijir, akeh wong cethil.
Sing eman ora keduman.
Sing keduman ora eman.


Akeh wong mbambung.
Akeh wong limbung.
Selot-selote mbesuk wolak-waliking jaman teka.

Energi Alternatif : Arang

Banyak yang menganggap remeh potensi-potensi energi alternative seperti arang misalnya. Mendengar kata ’arang’, orang akan langsung teringat pada masa lalu sebelum populernya minyak bumi. Pemakaian kembali sumber-sumber energi yang terlupakan di cap sebagai kemunduran bagi beberapa orang, padahal pada kenyataannya kejayaan minyak bumi sudah usai. Tingginya tingkat pencemaran udara dan juga mulai habisnya sumber-sumber minyak di tempat ’mudah’ memicu munculnya energi-energi alternatif.


Arang dapat dibuat dari berbagai bahan (yang selama ini tidak terpakai) yang mengandung unsur karbon seperti serbuk gergajian kayu, sekam padi, batang padi kering, rumput kering, ranting, pohon, kertas, dll. Pada dasarnya hampir semua bahan organik mengandung karbon. Bahan-bahan tersebut dibakar dalam oksigen terbatas untuk menghasilkan karbon, energi, dan CO2. Berikut langkah-langkah pembuatan briket arang yang dapat diaplikasikan di skala rumah tangga :


  1. Penyiapan bahan baku seperti yang tersebut diatas
  2. Media yang digunakan berupa drum yang di lubangi kecil-kecil (dengan paku atau bor besi) di bagian bawahnya dengan jarak 1 x 1 cm, dan pada bagian tengah drum dipasang beberpa pipa (ukuran sekitar 2 in) yang dilubangi kecil-kecil di semua sisinya sebagai tempat keluar asap.
  3. Pengarangan dilakukan dengan memasukkan bahan baku ke dalam drum. Sebagian bahan baku dapat digunakan sebagai bahan bakar. Api dinyalakan lewat bagian bawah drum yang berlubang. Proses ini dilakukan hingga semua bahan menjadi arang, untuk 100 kg bahan diperlukan sekitar 8 jam.
  4.  Arang yang sudah jadi kemudian dihaluskan dan disaring.
  5. Serbuk arang dicampur dengan perekat kemudian di cetak dengan pengepresan. Bahan perekat yang digunakan berupa lem yang dibuat dari tepung kanji.
  6. Hasil cetakan (briket) kemudian dikeringkan dengan cara dijemur
  7. Briket yang sudah jadi kemudian dicelupkan kedalam bahan penyala agar lebih mudah terbakar. Bahan penyala yang digunakan dapat berupa spiritus, oli bekas, minyak jarak, dll. 

Composting

Salah satu permasalahan di daerah perkotaan adalah menumpuknya sampah-sampah rumah tangga. Selama ini sampah hanya dibuang ke tempat penampungan akhir dan hanya ditumpuk saja tanpa ada pengolahan lebih lanjut. Lama-kelamaan tempat penampungan sampah akan penuh dan diperlukan tempat lain lagi untuk menampung sampah, padahal lahan kosong juga menjadi kendala diperkotaan besar.


Salah satu cara yang paling efektif untuk mengelola sampah adalah mengurangi dari sumbernya (source reduction). Untuk sampah perkotaan, sumber utamanya adalah dari rumah tangga. Selama ini tidak ada pembatasan jumlah sampah maksimum yang boleh dibuang oleh tiap-tiap rumah tangga sehingga kesadaran masyarakat dalam mengelola sampah atau membeli barang kebutuhan yang tidak menyisakan sampah sangat kecil. Salah satu metode sederhana pengelolaan sampah (organik) adalah dengan cara composting. Berikut tata cara pengomposan dengan metode aerasi yang dapat diaplikasikan di rumah (diambil dari ‘Pengelolaan Sampah Rumah Tangga’, Pustaka Rumah)

  1. Pemilahan antara sampah organik dengan non-organik
  2. Sampah dicacah dengan ukuran sekitar 1 cm. Sampah yang digunakan sebaiknya campuran antara sampah daun (sumber N) dan ranting / kayu / serbuk gergaji (sumber C)
  3. Penyiapan media (tempat pengkomposan) yang berupa drum plastik yang dilubangi (diameter 0,5 cm) di seluruh dindingnya untuk memudahkan sirkulasi udara.
  4. Masukkan styrofoam yang dipotong-potong kedalam media hingga kira-kira ketinggian 5 cm, kemudian masukkan karton / karpet berlubang menutupi lapisan styrofoam. Hal ini diperlukan untuk memudahkan aliran udara dan juga menjaga kelembaban.
  5. Masukkan kompos yang sudah jadi (sebagai inisiator) dan sampah organik, kemudian aduk hingga merata.
  6. Sampah yang dihasilkan tiap hari dapat dimasukkan hingga media penuh
  7. Setelah penuh, diamkan selama 4-6 minggu sampai kompos terbentuk. Setiap seminggu sekali sebaiknya sampah diaduk untuk menjaga homogenitasnya.
  8. Kompos yang sudah jadi berbau seperti tanah, berwarna coklat kehitaman, dan bentuknya sudah hancur
  9. Jika kompos masih basah dan lengket, maka perlu di angin-anginkan di tempat yang teduh